De amandelboom - een kostbare klassieker

Denk je dat anti-veroudering een fenomeen van de moderne tijd is? Verre van dat! Zelfs de oude Egyptenaren hadden belangstelling voor allerlei verjongende behandelingen. In de tijd van Cleopatra werd amandelolie, geperst uit de pitten van de amandelboom, beschouwd als een echte bestseller in de schoonheidsverzorging. Volgens de overlevering zwoer de farao bij de werking van de kostbare vloeistof.¹

Maar niet alleen in het oude Egypte werd amandelolie als een schoonheidsgeheim beschouwd. Ook de oude Romeinen gebruikten de zoete en bittere amandelsoorten als geneesmiddel en voor de productie van huidverzorgingsproducten.²

In de volksgeneeskunde wordt amandelolie al sinds de oudheid gebruikt voor inwendig gebruik tegen verstopte luchtwegen, maagklachten en maagkrampen. Uitwendig toegepast zou het helpen tegen roodheid van de huid, haarroos en haaruitval en huidirritaties tegengaan.

Hier in Noord- en Midden-Europa is de amandelboom meer bekend als sierplant, omdat hij de voorkeur geeft aan een mediterraan klimaat, een zonnige standplaats en een warme, luchtige, enigszins kalkhoudende bodem. Zijn vruchten, de amandelen, zijn aan de boom omgeven door een hard omhulsel en dit op zijn beurt door een enigszins vlezige peul. Vanuit botanisch oogpunt is de amandelboom een steenvruchtboom. Net als de perzik of de appel wordt de amandel door botanici ingedeeld als de pit van een vrucht.³ Steenvruchten worden ingedeeld in steenvruchten met eetbaar vruchtvlees (bijv. perzik, olijf, kers) of steenvruchten met een eetbare pit; de amandel of ook de pistache behoort tot de laatste categorie.

De vergelijking van de amandel met een noot kan worden toegeschreven aan de relatieve hardheid van de amandel, vergelijkbaar met die van een notenvrucht. Bovendien bevatten amandelen - net als noten - een hoog gehalte aan onverzadigde vetzuren. Tegenwoordig kennen we de eetbare variëteit van de amandel als snack uit de notenafdeling van de supermarkt die we vertrouwen.

Er zijn drie verschillende soorten amandelen: de zoete amandel, de bittere amandel en de gekraakte amandel.

Wij kennen zoete amandelen als ingrediënt voor allerlei soorten kerstkoekjes, zoals peperkoek of biscuit. De lekkernij marsepein wordt ook gemaakt van zoete amandelen. De vette plantaardige olie van de amandelpitten, die vaak in cosmetica wordt gebruikt, wordt eveneens verkregen uit zoete amandelen, maar ook uit bittere amandelen.

Aan de buitenkant is de bittere amandel nauwelijks te onderscheiden van de zoete amandel. Maar schijn bedriegt: in tegenstelling tot zoete amandelen zijn bittere amandelen niet geschikt voor rauwe consumptie. Dit komt omdat de bittere amandel de organische verbinding amygdalin bevat. Als we de bittere amandel rauw eten, komt bij de spijsvertering giftig blauwzuur vrij. Het verhitten of koken van de bittere amandel doet het meeste blauwzuur verdwijnen.²

Gelukkig heeft Moeder Natuur de bittere amandel een kleine waarschuwing gegeven. De smaak van een rauwe bittere amandel wordt door onze menselijke smaakzin als uiterst bitter en onsmakelijk ervaren. Een indirecte hint van de smaakpapillen aan onze hersenen: Attentie, overmatige consumptie gevaarlijk!

Bittere amandelen treft men meestal in verwerkte vorm aan: Bijvoorbeeld als smaakstof in likeuren (bijv. amaretto) of als bakaroma.

De gebarsten amandel is een variant van de zoete amandel, maar heeft een zachtere, brosse schil. Dit maakt ze ook makkelijker te kraken. Gebarsten amandelen zijn bijzonder populair tijdens de kerstperiode.

Reeds in het Oude Testament speelt de tak van een amandelboom een beslissende rol: door zijn wonderbaarlijke bloei gaf hij aan wie van de kandidaten Jehovah tot hogepriester had uitverkoren. "En het geschiedde de volgende dag [...] dat de staf van Aäron uitbotte voor het huis van Levi, en hij bracht knoppen voort, en bloeide uit, en droeg rijpe amandelen." (Oude Testament, Boek 4 van Genesis 17:8)

Tussen haakjes: Ongeveer 80% van alle amandelen ter wereld worden geteeld in de Amerikaanse zonovergoten staat Californië.